قَدۡ نَریٰ

﴿قَدۡ﴾ اگر بر سر فعل مضارع درآید إفاده ی تقلیل می

کند، مثل: قَدۡ یَشۡغِلُنِیَ الهاتِفُ، معنای آن چنین می شود:

گاهی موبایل منو مشغولِ خود می کند.

حال اگر فعل مضارع بدون﴿قَدۡ﴾ بیاید، مثل: یَشۡغِلُنِیَ

الهاتِفُ، معنای آن چنین می شود: موبایل منو مشغولِ

خود می کند.

همانطوری که متوجّه شدید، فعل إنشغال به موبایل در

مثال اوّل، گاهی وقتا بوجود می آید، و در مثال دوم،

موبایل بصورت دائم سبب إنشغال شده.

بعد از متوجّه شدنِ این مطلب با مثال قرانی کار کنیم.

قالَ تَعالیٰ:﴿قَدۡ نَرىٰ تَقَلُّبَ وَجۡهِکَ فِی السَّماءِ﴾، این قسمت

از آیه قول پروردگار با رسول خداست که گفته: گاهی

نگاهت به آسمان را می بینیم.

بعضیا به آیه إشکال گرفتند: چطور می شود خدای دانا و

بصیر بر تمام حرکات جنبندگان، فقط گاهی وقتا می

بیند؟ یعنی اگر فقط گاهی می بیند پس یعنی گاهی هم

نمی بیند؟

در جواب چنین گفتند: درسته که قَدۡ اگر برسر فعل

مضارع دراید إفاده ی تقلیل می کند لکن در بعضی موارد

چنین نیست و این در مواردی که قرینه داشته باشیم مثل

همین آیه و قرینه ی ما علم خداوند که شامل تمام رفتار

های انسانی است.

ولی من این جواب را درست نمی دانم و جواب صحیح

این است که مثلا اگر شما آقای همسایه رو بخاطر چون

کمتر دمِ در خونه می نشیند فقط گاهی وقتا می بینید که

دمِ در نشسته است، حال گاهی دیدن شما آقای همسایه

در حال نشستن دمِ در خانه به خاطر چیست؟ جواب:

بخاطر این است که چون ایشان فقط گاهی وقتا دمِ در

خونه می نشیند و همین سبب شد که شما فقط گاهی او

را دمِ در می بینید، یعنی این تقلیل از شما نیست از ایشان

است چون کمتر دمِ در خونه می نشیند.

پس در این آیه زمانی که خدا گفته: قَدۡ نَریٰ، بخاطر این

است چون پیامبر گاهی تقلّب وجهه می کند و همین سبب

شد که پروردگار گاهی وجه مبارک پیامبر را در حال تقلّب

می بیند نه این که خداوند گاهی تقلب وجه پیامبر رو می

بیند و گاهی نمی بیند.

به عبارتی دیگر: مُسَبِّب تقلیل فعلِ مضارعی که قد بر سر

آن آمده چیست؟ جواب: یک بار مسبِّب تقلیل، *فاعل*

است، مثل: قَدۡ یَضۡرِبُ إِبۡنَهُ عِنۡدَ شَیۡطَنَتِهِ لِأَنَّهُ سَقِیۡمٌ، معنای

آن چنین می شود که، گاهی پدره پسرِ خود را آن زمانی

که شیطنت می کند، میزند بخاطر این که ایشان(پدر)

مریض هستند.

در این مثال گفته شده فقط گاهی وقتا پدر عمل ضرب را

انجام می دهد، چرا؟ جواب: بخاطر این که ایشان مریض

هستند.

و یک بار مسبِّب تقلیل *مفعول* است، مثل: قَدۡ یَضۡرِبُ

إِبۡنَهُ عِنۡدَ شَیۡطَنَتِهِ، معنای آن چنین می شود که گاهی پدره

پسرِ خود را زمانی که شیطنت می کند، میزند.

در این مثال گفته شده که پدره فقط گاهی وقتا عمل

ضرب را انجام می دهد، چرا؟ جواب: بخاطر این که پسره

فقط گاهی أوقات شیطنت می کند و همین سبب شد که

پدره فقط گاهی او را می زند.

در این آیه زمانی إشکال آقایان صحیح است که مسبِّب

تقلیل، فاعل باشد ولی و آنچه که صحیح است مسبِّب

تقلیل، مفعول یعنی پیامبر می باشد، یعنی چون مفعول

که همان پیامبر عظیم الشأن است، فعل تقلّب را فقط

گاهی اوقات أنجام می داد و همین سبب شده که خدا

فقط گاهی او را در حال تقلب می دید.